Nhận dạng tàu cá Trung Quốc - Kỳ 2: Từ định vị vệ tinh đến... vòi rồng
Trong khoảng thời gian đó, những trẻ khác ùa chạy đi trốn, nấp đâu đó càng kín càng tốt. Khi đọc đến con số 100 thì trẻ mở mắt ra và bắt đầu đi tìm bạn, ai bị phát hiện đầu tiên là bị thua. Đếm đủ con số như thế, lâu lắm, có trẻ láu cá đọc tắt cho nhanh để khi mình mở mắt ra thì các bạn vẫn chưa kịp trốn. Câu đó như sau: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Thời nhỏ, tôi đã chơi trốn - tìm và nay con tôi cùng trẻ con hàng xóm cũng thế. Năm tháng đi qua, mãi hơn 60 năm sau, nhờ đọc Phan Khôi di cảo - bản thảo chưa đầy đủ (NXB Trí Thức - 2021) do các con của cha đẻ Tình già biên soạn, tôi mới biết chi tiết này: "Trẻ con ta có trò chơi đánh chắt. Dùng những que tre mà đánh, là đánh chắt que; dùng những hòn sỏi mà đánh, là đánh chắt chuyền. Đây không nói cách đánh như thế nào, chỉ nói khi đánh xong một bàn, đếm những que tre hay hòn sỏi đã chiếm được để định ăn thua, thì trẻ con ở Trung và ở Bắc đếm có khác nhau nhưng lại giống nhau ở một chỗ rất lạ. Trẻ con ở miền Trung đếm: "Một đôi, hai đắn, ba thìn, chín chăn, chẵn chục". Trẻ con ở miền Bắc đếm: "Một chắt, hai choi, ba chòi, chín chủ, chẵn chục" (tr.216-217).Trò chơi này, sở dĩ gọi chắt/đánh chắt bởi bản thân chắt/hòn chắt có nghĩa là "hòn nhỏ nhỏ như viên đạn" (Đại Nam quấc âm tự vị, 1895), "Một trò chơi của trẻ con, một tay vừa nhặt vừa tung vừa hứng" (Việt Nam tự điển, 1931); hiện nay tên gọi phổ biến là "chuyền thẻ", có nơi còn gọi "đánh nẻ".Rõ ràng, cách đọc tắt trong trò chơi trốn - tìm đã có từ xưa lắm, ít ra đã có trước năm 1958 là năm ông Phan Khôi viết bài này. Ở đây, khi xét về chữ nghĩa ta thấy gì? Muốn thấy gì, trước hết cần phải tìm hiểu nghĩa của các từ đó."Một đôi" thì dễ hiểu rồi, không cần dài dòng gì thêm. "Hai đắn" thì "đắn" là gì? Tự bản thân từ này không có nghĩa, phải đi chung với từ khác, chẳng hạn Truyện Kiều có câu: "Đắn đo cân sắc cân tài/Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ". Kể ra cái lối "mua người" ngày xưa cũng lạ, chẳng những cô ấy có nhan sắc mà còn phải biết "cầm kỳ thi họa đủ mùi ca ngâm" thì càng cao giá.Còn "ba thìn" thì sao? "Thìn" là từ Việt cổ có nghĩa là "sửa sang, răn, giữ", theo Đại Nam quấc âm tự vị (1895), chẳng hạn Thiên Nam ngữ lục có câu: "Thìn lòng tích đức tu nhân/Bụt trời đã biết, quỷ thần đã hay". Về tâm lý con người, không phải bây giờ mà hàng trăm năm trước, cụ Nguyễn Trãi đã nhìn ra:Dắng dỏi bên tai tiếng quản huyền,Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn.Xuân xanh chưa dễ hai phen lại,Thấy cảnh càng thêm tiếc thiếu niên."Nhẫn" nghĩa là đến, cho đến. Chí lý thật, có lúc nghe tiếng sáo, tiếng đàn (quản huyền) trong không gian, cảnh vật mà mình yêu thích ắt khó giữ lòng mà xao động, xao xuyến, rồi cảm thấy tiếc xuân xanh đã qua. Đã qua thời tuổi trẻ. Chỉ còn là cảm xúc bùi ngùi. Sực nghĩ, "Tiếng đưa hiu hắt bên lòng/Buồn ơi! Xa vắng, mênh mông là buồn" của Thế Lữ cũng là lúc nghe Tiếng sáo Thiên Thai nên khiến "Lòng xuân nhẫn động ắt khôn thìn" là vậy.Rồi, "chín chăn" nghĩa là gì?Ta thử đặt giả thuyết từ "một đôi" là 2, "hai đắn" là 4, ắt "ba thìn" là 6, vậy "chín chăn" cũng nằm trong cách tính này? Không, "chín chăn" trong ngữ cảnh này chính là chẵn/chín chẵn, do cách phát âm nhanh nên đã lướt bỏ dấu ngã trở thành "chăn". Chẵn là trọn, đủ, không lẻ, không thừa, không thiếu, đủ cặp, không so le, còn có cách nói chẵn chòi, chẵn bon. "Chín chăn" xác định, quả quyết chính xác là 9. Suy luận này hợp lý bởi kết thúc câu này là "chẵn chục" tức là 10. Theo nhà ngôn ngữ học Lê Ngọc Trụ, "chục" là tiếng Việt chuyển gốc Hán-Việt: "Chục: số vật mười món, hoặc có hơn (tùy vùng) < thốc (sum họp, một bụi - giọng Quảng Đông: chục)". Ca dao có câu: Bảy với ba, anh kêu rằng một chụcTam tứ lục, anh tính cửu chươngBảy cộng ba đúng là 10, là chục. Cách gọi "chẵn chục" đến nay vẫn còn phổ biến, còn gọi chục trơn, chục chẵn. Dù biết chắc là vậy nhưng chắc gì chục là 10?Ta có thể kiểm chứng trong đời thường lẫn tác phẩm văn học, chẳng hạn, khi viết Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười, nhà văn Nguyễn Hiến Lê có kể khi đến "Tân An, một châu thành nằm ở ven Đồng Tháp", lúc đi chỗ ăn sáng: "Anh Bình nhất định lựa tiệm ở gần chợ vì anh vốn ưa cảnh náo nhiệt, thích nhìn người ta đi lại, mua bán. Anh mua một trái dưa hấu và một chục quít, ngạc nhiên lắm khi thấy cô hàng đếm cho anh mười hai trái. Anh cầm hai trái trả lại: "- Cô đưa thừa cho tôi. Tôi mua có một chục thôi mà". Cô hàng nghe giọng là lạ của anh, mỉm cười, đẩy hai trái quít về phía anh: "- Thầy mua một chục thì tôi đếm một chục đó". Anh Bình chẳng hiểu gì cả, tôi phải giảng: "- Ở miền này trái cây như quít, mận thì một chục là mười hai trái. Có tỉnh một chục mười bốn hay mười sáu kia". "- Lạ nhỉ! Một chục mười sáu trái. Thế thì có ông thánh hiểu".Chi tiết này đã phản ánh tính cách rộng rãi, hào phóng của người miền Nam. Anh Bình ngạc nhiên là phải bởi anh từ ngoài Bắc vào, không sinh sống nơi này.Với các phân tích, dẫn chứng vừa nêu, tóm lại, ta vẫn không hiểu rõ nghĩa các từ liên quan đến số đếm trong trò chơi của con trẻ ngày xưa. Không những thế, ta còn còn ngắc ngứ với bài đồng dao này: "Mồng một lưỡi trai/Mồng hai lá lúa/Mồng ba câu liêm/Mồng bốn lưỡi liềm/Mồng năm liềm giật/Mồng sáu thật trăng/Mười rằm trăng náu/Mười sáu trăng treo/Mười bảy sảy giường chiếu/Mười tám rám trấu/Mười chín đụn dịn/Hăm mươi giấc tốt/Hăm mốt nửa đêm…". Với câu "Mười chín đụn địn", có bản ghi "đụn dịn". Bài đồng dao này mô tả hình thù mặt trăng qua các ngày, đại khái, đêm 17 trăng lên vào lúc người ta "sảy giường chiếu" là chuẩn bị ngủ, đêm 18 trăng mọc là lúc lửa ủ trong bếp đã "rám trấu"... Thế, đêm 19 "đụn địn/đụn dịn" thì hiểu thế nào đây?Chịu. Từ "chịu" này, ta lặp lại một lần nữa khi nghe đến từ "đí địn". Trong tập sách Người Việt nói tiếng Việt (NXB TH TP.HCM - 2023), nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Thọ cho biết văn cảnh xuất hiện của từ này: "Chuyện rằng có một chị vợ cực đoảng. Một hôm anh chồng bắt được một con ba ba, giao cho vợ làm bếp rồi đi làm đồng, bụng chắc mẩm chiều về có mồi ngon sẽ rủ bạn lai rai vài xị đế. Chị vợ thả con ba ba vào nồi, bỏ thêm vào đó vài ngọn rau mùng tơi rồi bắc lên nấu trên bếp củi. Trong khi chị lúi húi vo gạo thì con ba ba thấy nước nóng lên, nó bèn bò ra khỏi nồi rồi đi mất. Chị vợ đoảng vo gạo xong, mở vung nồi canh xem thử. Chị ta lấy đũa khoắng, nhận ra rau mùng tơi vẫn chưa kịp chín, nhưng ba ba đâu thì chẳng thấy. Chị ta cứ bần thần ngẫm nghĩ hồi lâu, rồi đi đến kết luận: "Mùng tơi chưa chín, đí địn đã tan".Dám nói rằng, những từ vừa nêu ra chẳng ai có thể giải thích nổi nghĩa của nó. Riêng cách nói về số đếm trong trò chơi đánh chắt, ta còn thắc mắc vì sao ở miền Trung, từ "3/ba thìn" lại nhảy qua "9/chín chăn", cũng như ở miền Bắc từ "3/ba chòi" lại vọt đến "9/chín chủ"? Cách nói này hoàn toàn không ngẫu nhiên mà đã vận dụng, phổ biến trong tục ngữ, ca dao, thí dụ: "Thằng Bờm có cái quạt mo/Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu", "Ba bể chín châu", "Ba bị chín quai mười hai con mắt"… Ông Phan Khôi thừa nhận: "Tôi nghĩ mãi mà không hiểu". Rồi ông nêu ý kiến: "Hoặc giả câu trẻ con nói đó có cái lý gì sâu kín về số học hay toán học mà mình không biết. Còn như bảo thứ đó trẻ con bạ đâu nói đấy, hơi đâu mà tìm hiểu cho mệt trí, thì tôi không dám" (SĐD, tr.217).Bạn cũng nghĩ thế chăng?Vâng, tôi cũng nghĩ thế. Và xét ra trong ngày xuân ngày tết, chúng ta cùng bàn về vài từ "bí hiểm" đâu phải không có ích khi cùng tìm về tiếng Việt.Broadcom có thể không mua được Intel vì thỏa thuận với AMD
Các nhà khoa học người Đức đã tìm ra phương pháp điều trị có thể ngăn ngừa ngay từ đầu các dấu hiệu lão hóa phổ biến như nếp nhăn và tóc bạc, có thể cách mạng hóa các phương pháp điều trị chống lão hóa, theo chuyên trang khoa học ScitechDaily.Các nhà nghiên cứu cho biết một số loại hoóc môn có tác dụng "đáng kinh ngạc và bất ngờ" đối với da và tóc, mở ra những hướng điều trị mới tiềm năng.Để hiểu rõ hơn về vai trò của hoóc môn trong việc kiểm soát quá trình lão hóa da, các nhà khoa học từ Đại học Munster (Đức) đã nghiên cứu các hoóc môn mà họ tin là "chìa khóa" trong việc kiểm soát quá trình lão hóa da, bao gồm yếu tố tăng trưởng giống insulin 1, estrogen, retinoid và melatonin.Đặc biệt, melatonin là loại hoóc môn tự nhiên giúp điều hòa giấc ngủ, đã cho thấy triển vọng đặc biệt.Melatonin đặc biệt thú vị như một chất chống lão hóa da tiềm năng vì nó là một phân tử nhỏ được dung nạp tốt, là chất chống oxy hóa, cũng như chất điều hòa quá trình trao đổi chất của ty thể. Hóa ra ngoài tác dụng giúp ngủ ngon, hoóc môn này cũng có thể có các đặc tính chống lão hóa quan trọng. Vì khi melatonin đi vào máu, tác dụng chống oxy hóa của nó giúp bảo vệ các tế bào khỏi bị tổn hại, về cơ bản là chống lại quá trình lão hóa, theo ScitechDaily.Ngoài ra, một số hoóc môn được nghiên cứu - bao gồm cả hoóc môn chịu trách nhiệm về sắc tố, có tác dụng sinh học đáng kinh ngạc và bất ngờ đối với chức năng của da và quá trình lão hóa của tóc. Tác giả chính, giáo sư - tiến sĩ Markus Bohm, Trưởng khoa Da liễu tổng quát, Bệnh viện Đại học Munster, cho biết: Nghiên cứu của chúng tôi nêu bật các yếu tố chính của hoóc môn điều phối các con đường lão hóa da như sự thoái hóa của mô liên kết (dẫn đến nếp nhăn), sự sống sót của tế bào gốc và mất sắc tố (dẫn đến tóc bạc).Một số hoóc môn mà chúng tôi nghiên cứu có đặc tính chống lão hóa. Nghiên cứu sâu hơn về các hoóc môn này có thể mang lại cơ hội phát triển các liệu pháp mới để điều trị và ngăn ngừa lão hóa da, tóc bạc.
Từ 15.2, quy định về hưởng bảo hiểm thất nghiệp có gì thay đổi?
Ngày 13.2, Công an tỉnh Bình Phước cho biết, Cơ quan CSĐT Công an TX.Chơn Thành vừa bắt khẩn cấp Đỗ Tuấn Anh (47 tuổi), Chủ tịch Hội Nông dân xã Lộc Thái (H.Lộc Ninh, Bình Phước) để điều tra về hành vi dùng súng đột nhập vào nhà một cán bộ lãnh đạo tỉnh cướp tài sản. Theo thông tin ban đầu, vào khoảng 22 giờ 20 phút ngày 12.2, Công an TX.Chơn Thành nhận được tin báo của ông Nguyễn Tấn Hải (47 tuổi, ngụ P.Thành Tâm, TX.Chơn Thành), Phó chủ tịch HĐND tỉnh Bình Phước về việc có người đàn ông lạ mặt đột nhập vào nhà riêng, dùng vũ lực khống chế chị P.T.T.T (29 tuổi), người giúp việc nhà.Ngay sau khi tiếp nhận thông tin, Trưởng Công an TX.Chơn Thành cùng các lực lượng đã ngay lập tức đến hiện trường. Khi phát hiện nghi phạm đang lẩn trốn bên trong căn nhà, lực lượng công an đã tổ chức bao vây xung quanh.Khi phát hiện công an, nghi phạm đã dùng súng và dao khống chế người giúp việc để uy hiếp lực lượng, sau đó lên xe gắn máy đang để bên hông nhà rồ ga tẩu thoát.Nhận định nghi phạm có vũ khí trong người đặc biệt nguy hiểm nên lực lượng công an quyết tâm tổ chức truy bắt. Sau khoảng gần 4 km truy đuổi, đến đoạn đường Phạm Hồng Thái (P.Hưng Long, TX.Chơn Thành), các lực lượng công an đã khống chế thành công nghi phạm cùng tang vật gồm 1 súng ổ xoay (kiểu dáng Rulo) cùng 7 viên đạn (5 viên trong ổ xoay và 2 viên trong giỏ); 1 bình xịt hơi cay; 3 khóa số 8; 1 súng bắn điện; 1 con dao và một số vật dụng khác.Qua đấu tranh nghi phạm khai nhận tên Đỗ Tuấn Anh (47 tuổi, cư trú tại tổ 2, ấp 7, xã Lộc Thái, H.Lộc Ninh, Bình Phước) đang giữ chức vụ Chủ tịch Hội Nông dân xã Lộc Thái.Xác định phương thức, thủ đoạn mà nghi phạm sử dụng (dùng súng vào nhà cướp tài sản) giống với vụ cướp từng xảy ra tại nhà bà T.T.A.T (nguyên Bí thư Huyện ủy Lộc Ninh) tại TP.Đồng Xoài vào ngày 25.12.2019 nên lãnh đạo Công an tỉnh Bình Phước đã chỉ đạo Phòng Cảnh sát hình sự, Phòng Kỹ thuật nghiệp vụ và Phòng Kỹ thuật hình sự phối hợp Công an TX.Chơn Thành mở rộng điều tra vụ án.Sau nhiều giờ đấu tranh, Đỗ Tuấn Anh đã thừa nhận mình chính là kẻ gây ra vụ cướp tại nhà nguyên Bí thư Huyện ủy Lộc Ninh vào năm 2019.Vụ nghi phạm dùng súng vào nhà Phó chủ tịch HĐND tỉnh Bình Phước cướp tài sản đang được cơ quan công an tiếp tục điều tra, làm rõ.Trước đó, vào khoảng hơn 12 giờ ngày 25.12.2019, bà T.T.A.T (ngụ KP.Phú Thịnh, P.Tân Phú, TP.Đồng Xoài) cùng tài xế đi làm về nhà nằm trên đường vành đai hồ Suối Cam (KP.Phú Thịnh). Khi bà Tuyết vừa mở cổng bước vào trong sân thì cùng lúc này, một thanh niên lạ mặc áo khoác, che kín mặt chạy xe máy vào bên trong. Vừa vào đến sân, người này liền nhảy xuống xe, rút vật giống súng ra đe dọa bà T. cùng tài xế, sau đó trói cả hai lại, cướp đi một số tiền, rồi bỏ trốn.Sau khi nghi can tẩu thoát, tài xế của bà T.T.A.T cố gắng tự mở trói và giải thoát cho nữ chủ nhà, đồng thời gọi điện trình báo cơ quan công an. Thời điểm xảy ra vụ cướp, bà T.T.A.T là Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Phước, Bí thư Huyện ủy Lộc Ninh.
Ngày 10.1, theo nguồn tin của PV Thanh Niên, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu đã triển khai quyết định khởi tố bị can, bắt tạm giam ông Phạm Quốc Nam, cựu Giám đốc Sở TN-MT Bạc Liêu, để điều tra về hành vi vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.Cùng hành vi trên, Cơ quan CSĐT đã khởi tố, bắt tạm giam Hoàng Trung Cảnh, Trưởng phòng Phát triển quỹ đất, thuộc Trung tâm Phát triển quỹ nhà và đất tỉnh Bạc Liêu; Nguyễn Ngọc Hạnh, Phó chi cục trưởng Chi cục Quản lý đất đai, Sở TN-MT Bạc Liêu.Đồng thời, khởi tố bị can, cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Lê Quang Phục, nguyên Phó giám đốc phụ trách Trung tâm Phát triển quỹ nhà và đất tỉnh Bạc Liêu.Các bị can trên có liên quan vụ thu hồi đất tại Công viên văn hóa Trần Huỳnh, thuộc P.7, TP.Bạc Liêu.Theo điều tra ban đầu, ngày 15.10.2018, UBND tỉnh Bạc Liêu ban hành quyết định thu hồi 41.064 m2 đất đối với Công ty Quốc Lâm để giao cho Trung tâm Phát triển quỹ nhà và đất tỉnh Bạc Liêu quản lý. Ngày 22.1.2019, trung tâm có tờ trình gửi Sở TN-MT thẩm định để trình UBND tỉnh Bạc Liêu phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ thu hồi 41.064 m2 đất đối với Công ty Quốc Lâm với tổng kinh phí hơn 28,7 tỉ đồng. Trong phương án, có 4 hạng mục công trình không phép, không phù hợp quy hoạch tổng giá trị hơn 7,1 tỉ đồng; 12 hạng mục không phép, không phù hợp với quy hoạch với tổng giá trị hơn 1,3 tỉ đồng; bồi thường tài sản là thiết bị phòng game không có trong biên bản kiểm định khối lượng, chất lượng và có thể di dời giá trị hơn 3 tỉ đồng; 10% chi phí dự phòng hơn 1,3 tỉ đồng.Trong quá trình thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao, Phạm Quốc Nam, Hoàng Trung Cảnh, Nguyễn Ngọc Hạnh và Lê Quang Phục không thực hiện đúng các quy định của pháp luật về đất đai; các quy định của UBND tỉnh Bạc Liêu về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất. Từ đó dẫn đến việc bồi thường không có căn cứ cho Công ty Quốc Lâm các thiết bị phòng game với giá trị gần 3 tỉ đồng và 10% chi phí dự phòng hơn 1,2 tỉ đồng, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 4,2 tỉ đồng.Liên quan đến vụ án, tháng 3.2024, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu đã khởi tố vụ án hình sự về 2 hành vi: vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát lãng phí; vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất.
'Lời nguyền tuổi 35' đối với người lao động Trung Quốc
Ngày 27.2, thông tin từ Văn phòng UBND tỉnh Thanh Hóa cho biết, Chủ tịch UBND tỉnh này vừa có văn bản chỉ đạo các sở, ngành, địa phương tăng cường quản lý đầu tư các dự án nhà máy thủy điện, vận hành nhà máy thủy điện đảm bảo theo quy định. Đặc biệt là việc vận hành xả lũ, xả nước để đảm bảo nước tưới, nước sinh hoạt cho người dân trong mùa khô.Theo đó, UBND tỉnh Thanh Hóa yêu cầu Sở Công thương kiểm tra, giám sát và xử lý các vi phạm trong hoạt động đầu tư xây dựng và vận hành các nhà máy thủy điện, đôn đốc chủ đầu tư khẩn trương thực hiện dự án thủy điện đối với các dự án chuẩn bị đầu tư.Sở TN-MT (nay là sở Nông nghiệp và Môi trường) giám sát việc thực hiện các yêu cầu về môi trường của các nhà máy thủy điện, đảm bảo giá trị dòng chảy tối thiểu ở hạ lưu các đập, hồ chứa theo quy định về quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Mã đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; tăng cường kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về tài nguyên nước. Đồng thời, kiểm tra, giám sát chặt chẽ quá trình nạo vét và tận thu vật liệu xây dựng sau nạo vét của các chủ đầu tư dự án thủy điện.Yêu cầu chính quyền cấp huyện chỉ đạo UBND các xã có nhà máy thủy điện đóng trên địa bàn thực hiện việc giám sát về vấn đề bảo vệ môi trường, tài nguyên nước, đặc biệt là việc duy trì dòng chảy tối thiểu để đảm bảo cấp nước cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân vùng hạ du trong mùa khô.Như Thanh Niên đã phản ánh, trong nhiều ngày đầu tháng 1 vừa qua, nhiều thủy điện trên sông Mã đã xả nước với lưu lượng thấp hơn mức quy định. Cụ thể, các thủy điện Bá Thước 1, Bá Thước 2, Cẩm Thủy 1, lưu lượng xả trong ngày không ổn định so với lưu lượng nước về hồ. Thậm chí, nhiều thời điểm các nhà máy còn không vận hành xả nước, hoặc xả nước nhỏ hơn lưu lượng nước về đến hồ.Tình trạng các nhà máy thủy điện xả nước không theo quy định liên hồ chứa, khiến cho nguồn nước tưới cho cây trồng và nước sinh hoạt cho người dân ở khu vực hạ lưu gặp khó khăn, ảnh hưởng đến cuộc sống.Sau khi Thanh Niên phản ánh, Sở Công thương Thanh Hóa đã có văn bản yêu cầu các nhà máy thủy điện nêu trên thực hiện vận hành xả nước theo đúng quy định, đồng thời báo cáo chi tiết lưu lượng xả nước từ ngày 1.12.2024 đến ngày 10.1 để làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm trong việc vận hành các thủy điện.